Het is moeilijk voor te stellen dat mijn grootvader turfschipper was, helemaal als je bovenstaande prent bekijkt. Een beroep uit vervlogen tijden lijkt het, maar nog tot na de Tweede Wereldoorlog vond er zo in Vinkeveen turfwinning plaats. Oom Anton, 94 jaar inmiddels, is de oudste zoon van turfschipper Klaas Hemelaar, en vertelde me dat het ouderlijk gezin in redelijke welstand verkeerde. Maar er was in Vinkeveen ook bittere armoede, er woonden zelfs veenarbeiders in ellendige plaggenhutten, zoiets als hier op een vooroorlogse foto in Drenthe staat afgebeeld:
Grootvader Klaas Hemelaar heb ik nooit gekend, hij overleed in 1950. Zijn tweede zoon Chiel vertelde dat senior als jongeling zijn zaakjes al goed voor elkaar heeft. Klaas leeft zuinig, spaart, trouwt niet te jong, bezit een huis in Vinkeveen en een schip - 'schuit' zeiden ze thuis - om turf naar Amsterdam te vervoeren.
Nadat het huis van Ome Ben na diens overlijden in 2004 is leeggehaald, komen de inmiddels bejaarde broers Chiel, Anton en zus Jo er nog eenmaal om afscheid te nemen van hun ouderlijk woning in de Looiersstraat. Vader Chiel vertelt op het plaatsje achter de woning het volgende verhaal.
In WO II wordt brandstof allengs schaarser en is uiteindelijk alleen nog op de bon verkrijgbaar. Vader, tiener nog, besluit om turf vanuit Vinkeveen met een roeiboot naar Amsterdam te varen. De boot wordt volgestapeld, maar als hij enige tijd geroeid heeft krijgt hij een voorgevoel dat er Duitsers in de buurt zijn. Er is verder niets te zien, maar voor de zekerheid stapelt hij de turf bij bevriende buurtgenoten aan wal, en dekt het af. Als hij zijn tocht vervolgt wordt hij kort daarna daadwerkelijk aangehouden, en de boot op zwarte handel gecontroleerd. Alles is uiteraard in orde, dus vader vaart verder totdat hij uit het zicht is.
Die nacht keert hij in het duister terug en verscheept de turf alsnog naar Amsterdam. Dat zal in 1943 zijn geweest, want daarna duikt hij vanwege de Arbeidsdienst onder; 18-plussers worden verplicht te werk gesteld in Nazi-Duitsland.
Turf wordt tot de jaren zestig nog met de hand gestoken (archieffoto).
Gestoken turf wordt in een kring gestapeld om te drogen (archieffoto).
Turf per kruiwagen over de loopplank aan boord gereden (archieffoto).
Het turfschip werd met windkracht voortgedreven, maar door
mankracht als trekschuit. Klaas' zoon Anton heeft het schip
nog te voet voorgetrokken (archieffoto).
mankracht als trekschuit. Klaas' zoon Anton heeft het schip
nog te voet voorgetrokken (archieffoto).
Grootvaders trekschuit 'De jonge Anton' rond 1935, aangemeerd ter
hoogte van Ruysdaelkade 97.
Het turfschip uitvergroot.
Hemelaars turfschip rond 1935 ter hoogte van Ruysdaelkade 81.
De schuit uitvergroot, rechts Klaas Hemelaar met hoed op de kade.
Henk.
