Waarom begon grootmoeder Na Hemelaar eind jaren '20 een winkeltje in de Looierstraat? Haar zoon Anton vertelt dat de beurskrach daaraan ten grondslag lag. Zijn vader Klaas Hemelaar ging zorgvuldig met zijn geld om, kon met de turfhandel zijn gezin prima onderhouden, en voor moeilijke tijden had hij een aanzienlijk geldbedrag op de bank staan, de Duitse Hansabank.
Maar in het Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog ging het economisch steeds slechter, en de Hansabank raakte in de problemen, waardoor er bij onze oosterburen zelfs kamervragen werden gesteld.
Hier volgen twee Duitse krantencitaten met het weinige wat op internet over de Hansabank is terug te vinden:
- “Rheinische Hansabank Aktiengesellschaft Coblenz. Gegründet wurde die Gesellschaft unter Übernahme der Hansabank GmbH am 24.9.1923; Zweck: Bankgeschäfte aller Art. Begeben wurden im November 1923 21.500 Aktien zu je Mark 5.000; Am 10.11.1924 erfolgte die Kapitalumstellung auf Reichsmark. Für nominal M 100.000 alter Aktien wurden nominal RM 100 neue Aktien getauscht. Begeben waren 1.600 Inhaber-Aktien zu je RM 100 und 400 Namens-Aktien zu je RM 100. 1925 wurde die Auflösung und Liquidation der Gesellschaft beschlossen.”
- Kabinettssitzung vom 1. Februar 1926 - “Der Reichsminister der Justiz war damit einverstanden, daß die Frage Hansabank nochmals nachgeprüft werde; es müsse aber alles getan werden, um den Konkurs dieser Bank zu vermeiden.”
Kortom, in Duitsland wordt na een fusie in september 1923 de Hansabank opgericht en twee maanden later volgt een aandelenemissie van 21.500 stuks, elk 5.000 Mark waard. Door de enorme inflatie wordt eind 1924 de opgewaardeerde Rijksmark ingevoerd en worden drie nullen achter geldbedragen weggestreept, 100.000 oude aandelen worden dus 100 nieuwe. Dan gaat het goed mis, wat precies wordt niet duidelijk, maar in 1925 volgt ontbinding en liquidatie van de onderneming. Februari 1926 is de zaak echter nog niet geheel afgerond, want de Rijksminister van Justitie verklaart, dat de kwestie Hansabank nogmaals wordt bekeken, teneinde faillissement te voorkomen.
Maar de wereldwijde beurskrach van 24 oktober 1929 betekende ongetwijfeld de nekslag voor de kwakkelende Hansabank, en krap twee maanden later begon Klaas Hemelaar zijn kruidenierszaak, met zijn vrouw Na achter de toonbank.
Het kruidenierswinkeltje in de Looierstraat draaide overigens tot in de oorlogsjaren door, tot de Duitse bezetter de distributie van schaarser wordende voedingsmiddelen ging stroomlijnen, en toelevering van voedingswaren voortaan uitsluitend via grotere winkel(keten)s wenste te verspreiden.
Kennelijk sprak het ondernemersschap de kinderen van grootvader Hemelaar wel aan, want dochter Marie en zoon Anton hebben ieder een tijd lang een winkel gerund.
Oom Nico Hemelaar uit Noord vertelde dat er op de toonbank van de winkel een spel stond, een bak gevuld met cijfertjes. Onder die cijfertjes was óf snoepgoed verstopt óf niets, een kansspelletje dus. Zijn neefje, mijn vader Chiel, was een doerak die goed oplette onder welk nummer zijn moeder de prijsjes verstopte. Als Chieltje naar school vertrok en vanuit het achterhuis door de winkel naar buiten ging, graaide hij bij de toonbank het lekkers er onder vandaan, en klantjes die later die dag het spel speelden grepen dus vaak mis.
Over het winkeltje in de Looierstraat gesproken: in de jaren '80 hadden wij in Osdorp een bovenbuurvrouw, mevrouw Soer, en die kon zich na tientallen jaren nog herinneren dat zij als kind snoep kocht bij dat winkeltje, en dat Marie Hemelaar achter de toonbank stond.
